Dai Wangshu 1905’te Hangzhau (Zaijiang, Çin) da doğdu ve 1950’de Pekin’de çok genç yaşta öldü. Çin edebiyatında “modernist” ekolün kurucusu olarak görülür. Uzun süre Fransa’da kaldı, ama çevirileri sayesinde epey sayıda Fransız şairi de Çin’de tanıttı. 1926’da Dai, Şangay Aurore Üniversitesi’nde Fransızca eğitimi aldı. 1932’den itibaren yeni dergi Les Contemporains tarafından şiirleri yayınlanan en önemli şairdir. Onu meşhur kılan, zaten çevirdiği Francis Jammes’in eserlerini akla getiren L’allée sous la pluie(Yağmurda Gezinti) adlı şiiridir.

1932’de Fransa’ya gidiş ve Lyon’da Fransız-Çin Enstitüsü’nde çalışmalar

Kasım 1932’de ciddi bir şair, editör ve çevirmen kimliğiyle Fransa’ya gelir. Paris’te André Malraux, Jules Supervielle, André Bréton ve René Etiemble gibi önemli Fransız edebiyatçılarla bağlantı kurar. Birlikte çok sayıda çeviri projelerini geliştirir ve Commune dergisinin Çin’e ayrılan 7/8. sayısını yayınlar. 1934’te İspanya’ya bir yolculuk gerçekleştirir ve Lorca gibi çok sayıda İspanyol şairleri çevirmeye yönelecektir. Yabancı edebiyatın Çin’e girmesinde, özellikle Fransız, Rus, İspanyol, İtalyan yazarlardan düzyazı eserler ve şiirler çeviren Dai Wangshu’nun temel bir rolü vardır. Komünist Humanité dergisinin editörü ve “Çin Halkının Dostları” derneğinin temsilcisi Paul Vaillant-Couturier ile ilişkiye geçer. Fransa’da Çin hakkında bilgilerin yayılmasına katkıda bulunur, Fransız sol çevrelerle görüşür ve anti-faşist eylemlerde görev alır. Dai Wangshu 1935’de Çin’e döner ve hayatını altüst edecek olan Çin- Japon çatışmasıyla karşı karşıya kalır.

Dai, Japonya karşıtı mücadeleyi sürdürmek için Hong Kong’a sığınır

1938’de Dai, Japonlar tarafından işgal edilen Şangay’dan kaçar. Bazı Çinli yazarlar gibi karısı ve kızı ile henüz İngiltere’nin sömürgesi olan Hong Kong’a iltica eder. Hong Kong adasının doğu kıyısındaki Pok Tu Larn Road’a yerleşir ve hemen Sing Ta Daily gazetesinin edebiyat ekinin yönetimine redaktör olarak katılır. Japon etkisindeki edebi eserlere karşı bir form oluşturur ve japon karşıtı propaganda makaleleri yayınlar. Fransızca çevirilerine devam eder, bu kez Aragon’dan, Eluard’dan, Sartre ve Romain Roland’dan…

Hong Kong: Cezaevinden Yazılar ve Yaralı Avucumdan

Ancak Aralık 1941’de Hong Kong Japonların eline geçince, Japon karşıtı eylemlerinden dolayı tutuklanır ve Victoria cezaevine hapsedilir. Burada fiziksel ve ruhsal kötü muameleye uğrar. Astım hastası olduğundan, çok hassas bir bünyesi vardır. Aylar süren hapislikten sonra yazar dostu Ye Lingfeng’in girişimiyle kefaletle serbest bırakılır. Ölüm karşısında korkusuzluğunu ve cesaretini gösteren bir yurtseverin umutlarını ve şikâyetlerini anlatan iki ünlü şiirini yazar.

Cezaevi duvarına yazı:

“Burada ölürsem/ Ağlamayın dostlarım /Sonsuza dek yaşayacağım/Kalbinizde…”

Yaralı avucumla:

“Yaralı avucumla/ Yokluyorum bu sınırsız toprağı /Bu köşe çoktan küllenmiş/Ve o köşe kan ve balçıktan/Bu göl anavatanım olmalı…”

Xiao Hong’un mezarına gizli ziyaret

Dai Wangshu, Hong Kong’da iken oynanan bir diğer trajedi de, Lu Xun’un, “bir kadın yazar tarafından yazılmış en olağanüstü” eser olarak bahsettiği “Yaşam ve Ölüm Ülkesi” romanının genç kadın yazarı Xiao Hong’un gelişidir. Hayatın çalkantıları, çok kırılgan olan Xiao Hong’u tüketmişti. Hastaydı, solgundu. Happy Valley sanatoryumuna kaldırıldı. Dramatik şekilde yanlış tanı kurbanı oldu ve akciğer kanserinden ameliyat edildi. Oysa tüberküloz hastasıydı. Japonların gelişi, onu Queen Mary hastanesine taşınmak zorunda bıraktı. Ama bombardımanlardan korumak için Saint Stephen Kız Koleji’ne kurulan geçici bir hastaneye aktardılar onu yeniden. 22 Ocak 1942’de, 32 yaşında, orada tek başına öldü.

Xiao Hong 24 Ocak’ta yakıldı ve 25 Ocak’ta külleri Repulse Bay mezarlığına kondu. Dai Wangshu, onun mezarını ziyaret edecek ve anısına Chant sur la tombe de Xiao Hong (Xiao Hong’un Ölümüne Ağıt) şiirini yazacak. Bu, Victor Hugo’nun sevgili kızı Leopoldine’in mezarına giderken yazdığı şiiri anımsatır üstelik; Yarın, şafak söker sökmez…

Xiao Hong’un Mezarına Ağıt:

“Tek başıma altı uzun saat yol katettim/Bu kırmızı kamelya demetini başucuna koymak için/Ama sonsuz gecenin içinde beklerken ben/Sen burada uzanmış, dalgaların mırıltısını dinliyordun”

45 yaşında vakitsiz bir ölüm

Hong Kong’un kurtuluşu, Japonların yenilgisi ve Hong Kong’da 8 yıllık yaşantı sonrasında, Dai Wangshu 1948’de Çin’e dönecek. Pekin’e varacak ve orada şiddetli bir astım krizinden 45 yaşında trajik şekilde ölecek. Ama gelecek kuşaklara özgün şiirlerini ve ölümünden hemen önce tamamladığı Charles Baudelaire’in Fleurs du Mal (Kötülük Çiçekleri) kitabının harika bir çevirisini bırakacak.

Le poète Dai Wangshu, traducteur de Baudelaire, à la prison de Victoria

https://blog.courrierinternational.com/entre-montagnes-et-mers/2018/07/05