Her dönemde estetik edimlerin seçkin sanatsal boyuta ulaşmasında sanatçının yaşadığı ülkede olup bitenleri ve toplumsal dönüşümleri içselleştirme ve duyumsama kaygısı yatar. Bu kaygıyı duyan sanatçıların üretimleri, diğer edimler arasında daha nitel bir farklılık gösterir, şüphesiz. Çünkü kültürel endüstrinin girdabına kapılmadan büyük bir cesaretle bu kaygıyı ve bu duyarlılığı inatla taşıyan sanatçıların her şeyden önce toplumsal ve tarihsel sorumluluğu üst boyuttadır. Bu anlayışla üretilen yapıtın en büyük özelliği daha güzel bir dünyayı yaratma arzusu ve bu arzuya duyulan ihtiyacın geçmişte yaşanmışlıkların izlerini yarına miras bırakmaktır. Genelde de bedeli ödenmiş bireysel deneyimlerle ortaya çıkan bu yapıtlar, sistemin bataklığını reddetmeleri nedeniyle her ne kadar görmezden gelinse de bir şekilde varlığını ortaya koymayı başarıyor.

Gerçekte bu ülke, bedel ödeyen insanların acı çektiği bir ülke. Diğer bir deyişle öyle bir coğrafya ki bu ülke coğrafyası, gün yüzü görmemiş, üzerinde yaşayan halklar bir tek gün bile rahat edememiş. Geçmişte de böyleydi, günümüzde de… Ancak siyasi irade tarafından bu acı ve sızı geçmişten bugüne çeşitli yalan ve dolanlarla saklanmaya çalışılmış, öncelikle sanatın hiçbir alanında  yansıması hiçbir zaman istenmemiş. Evet geçmişte ne yaşanıyorsa günümüzde de aynı şey yaşanıyor. Sorgulayıcı, eleştirel ve tanıklık içeren bu yapıtların dağıtımı, sistem tarafından ellerinden geldiğince engellenmeye çalışılıyor, kısıtlanıyor. Siyasi erkin boyunduruğu altında olan sistem, eleştirel ve sorgulayıcı yapıtların yerine her daim, kitlelerin estetik hazlarını okşayacak, onlara güzel vakit geçirtecek, düşündürtmeden oyalayacak yapıtları desteklemekten geri durmuyor.

Bu saptamayı bana düşündürten Gülser Kut Arat’ın Mythos Yayınları tarafından yayınlanan “Kıran Yeli” adlı öykü kitabı oldu. 15 öykünün yer aldığı 105 sayfalık kitabı okuduktan sonra İnci Aral’ın “Kıran Resimleri” adlı öykü kitabını hatırladım. 1978 Maraş katliamını anlatan Aral, katliamı bizzat yaşayanların hem de kendi ağızlarından öyküler olarak tarihe kaydediyor.  Aral olmasaydı Maraş katliamının ne menem bir vahşet olduğunu böylesine hissetmeyecektik. Bir dönüm noktası olarak değerlendirilen bazı olaylar bile, yaşandıktan sonra tarihsel bir olay olarak kalır ve unutulur gider. Bir olgu olarak tarihte yerini alır ama edebiyat ya da sanat aracılığıyla insanları nasıl etkilediğini öğrenir ve sonsuza kalır. İşte bu edebiyatın, sanatın gücüdür.

Gülser Kut Arat da Kıran Yeli ’nde, baskıcı dönemde muhalif düşünceli insanların 12 Eylül askeri darbesi yıllarına ve sonrasına tanıklık eden hikâyeleri yaşanmışlıklar üzerinden anlatıyor, bize. Öykülerinde bazen nahif bazen kırılgan anlatımlarla o günlerin sosyolojik ve psikolojik boyutunu da yansıtıyor. Örneğin ilk öykü Sedef Düğme ’de o yıllarda muhalif siyasi düşünce savunucusunun polis takibinde yaşadığı korkular, Kuğulu Parkı adlı öyküde geçmişte toplumsal eylemlerde rol oynayan bir annenin evladının bir eyleme katılmasından duyduğu kaygı, kitaba adını veren Kıran Yeli ’nde hayatını işkencelerde ve hapiste geçiren arkadaşının hikâyesini yazmak için yurda dönen bir insanın kendisiyle yüzleşmesi, Platin Rengi Boyalı Saçlarına Baktı ile Dünyanın Yaralarını İyileştirebilir Misin Narinyan? adlı öykülerindeyse önyargıyı vurguluyor. Kısaca Arat kitaptaki diğer öykülerinde de zor dönemleri sorguluyor.

Kıran Yeli, edebiyat dergilerinde bolca öykülerini görmeye alışkın olduğumuz Gülser Kut Arat’ın ilk öykü kitabı. İnanıyorum ki, aynı zamanda çok iyi bir okur da olan Arat, yazmaya ve yeni kitaplarla karşımıza çıkmaya devam edecek.